Adviseur Pim Clotscher van Zaadhandel Neutkens hield begin dit jaar op de Bio-beurs in Zwolle een workshop over diversiteit in grasland. De zaadhandel heeft eind 2017 de handel in gangbaar zaaizaad en gewasbeschermingsmiddelen afgestoten en is sindsdien gespecialiseerd in biologische zaaizaden en levert mengsels op maat. Daarnaast richt het bedrijf uit Vessem zich op natuurmengsels.
Volgens Clotscher heeft een perceel met verschillende grassen, klavers en kruiden veel voordelen ten opzichte van gewoon grasland. Het perceel levert meer droge stof op en produceert meer massa, zowel boven als onder de grond. Het grote aandeel vlinderbloemigen in grasklaver en diverse mengsels zorgt voor veel eiwit. ‘Grasklaverteelt is misschien wel de makkelijkste manier om veel eiwit op eigen grond te telen.’
Wortelpatroon
Door een diverser wortelpatroon is de vastlegging van organische stof, stikstof en koolstof in de bodem ook groter. De diepere beworteling van de kruiden en klavers zorgt ervoor dat deze ook meer mineralen en sporenelementen kunnen opnemen en dat heeft weer een positief effect op de gezondheid van het vee.
De betere beworteling zorgt er bovendien voor dat een perceel met divers grasland beter bestand is tegen extreme weersomstandigheden en sneller herstelt. ‘Met een divers mengsel doe je aan risicospreiding en benut je de sterke punten van iedere soort’, stelt de adviseur. Als voordelen noemt hij ook de smakelijkheid en de aantrekkingskracht op insecten en bijen. ‘En een kruidenrijke weide is een lust voor het oog.’
Biologisch
Kruidenrijk grasland is bij uitstek geschikt voor een biologische bedrijfsvoering. Voor gangbare bedrijven is het een ander verhaal. ‘Als je de opbrengsten vergelijkt met gangbaar Engels raaigras dat ook gangbaar is bemest, dan gaat de hogere drogestofopbrengst niet op. Vergelijk je het met Engels raaigras met een minimaal bemestingsniveau zoals in de biologische landbouw meer gebruikelijk is, dan levert een divers mengsel wel meer opbrengst op’, zegt Clotscher.
‘Met een geringe bemesting zijn toch hoge opbrengsten te halen. Een zwaardere bemesting is funest voor de biodiversiteit. Daarom is kruidenrijk grasland moeilijk in te passen op een gangbaar intensief bedrijf. Zo’n bedrijf moet veel meer mest kwijt zien te raken.’
Scepsis
Maar ook in de biologische landbouw heerst nog scepsis tegenover kruiden in grasland. ‘Onbekend maakt onbemind. Een grasklavermengsel met rode en witte klavers is in de biologische landbouw de standaard, maar de voordelen van kruiden zijn minder bekend.’
De droogte van afgelopen jaar heeft deze voordelen duidelijk gemaakt. Veel graspercelen liepen grote schade op, terwijl grasklavermengsels en ‘diverse mengsels’ veel langer stand hielden. ‘Diversiteit en droogtetolerante mengsels hebben door de droogte echt een boost gekregen’, zegt de zaadspecialist.
Inzaaien
Kruidenrijk grasland moet anders worden behandeld dan standaard Engels raaigras. Dat begint al bij het inzaaien. Hoe diverser het mengsel, des te kleiner het aandeel grassen.
‘Engels raaigras is een goede zodevormer, maar verdringt diversiteit. Kruiden vestigen traag. Daarom is het af te raden om kruiden door te zaaien in een perceel met overwegend hoogproductieve grassen. Dat levert te veel concurrentie. De slagingskans is dan klein en kruidenrijke mengsels zijn duur’, zegt Clotscher.
Voorkeur
‘Voedselarme percelen en een minimale bemesting hebben de voorkeur. Vlinderbloemigen en klaver moeten zelf stikstof binden uit de lucht, ze moeten werken. Een te rijke bodem maakt lui.’
Om klavers en kruiden goed aan te laten slaan en gras en onkruid niet de overhand te laten nemen, kan bij voorjaarsinzaai bijvoorbeeld haver worden toegevoegd. Dit zorgt voor een goede bodembedekking en onkruidonderdrukking. Na de eerste snede zal het grasklavermengsel de groei snel oppakken.
Vruchtwisseling
Voor een goede grasklaverteelt is vruchtwisseling essentieel, stelt Clotscher. ‘Grasklaver en diverse mengsels hebben vruchtwisseling nodig. Bij voorkeur met graan, maar snijmais kan ook. Iedere teelt is gebaat bij rotatie. De afbraak van organische stof als gevolg van scheuren moet je in perspectief zien.’
Hier ligt meteen een knelpunt voor veenweidegebieden. ‘Scheuren is op deze grond lastig. Daarom moeten we goede doorzaaitechnieken zoeken. Het is sowieso moeilijk om grasklaver en kruiden op veengrond te telen. In dergelijke situaties is echt maatwerk nodig.’
Onduidelijk
De vraag naar divers, kruidenrijk grasland neemt toe, maar er is ook nog veel onduidelijk, erkent de adviseur. Want voldoen de huidige analysetechnieken nog wel bij een divers mengsel? En hoe kunnen kruiden gerichter worden ingezet voor diergezondheid?
‘Er moet nog veel onderzoek worden gedaan. Nu kijken we nog vooral naar de standvastigheid van de mengsels, maar we weten nog te weinig van de werking van de kruiden. En het is lastig om de medische kennis die er is, weer om te zetten in specifieke mengsels.’
Onderzoek naar weidevogelsAdviseur Pim Clotscher van Zaadhandel Neutkens in Vessem richt zich vooral op de productieve kant van diverse natuurmengsels. Maar kruidenrijk grasland wordt ook veel bij weidevogelbeheer toegepast. Hierbij zijn weer andere aspecten van belang, zoals de toegankelijkheid voor gruttokuikens. Het lectoraat Weidevogels van Van Hall Larenstein in Leeuwarden doet onderzoek naar kruidenrijk grasland in relatie tot onder meer bodembeheer, diergezondheid en economische inpasbaarheid.
